Bugün günlerden Uruguay. Uruguay benim hayallerimin ülkesi diyebilirim. Hep çok merak ettiğim, belki de Arjantin ve Brezilya’dan daha çok gitmek istediğim bir ülkeydi. Lisedeyken okul kütüphanesinden her ay ödünç aldığım Reader’s Digest’in bir sayısında okuduğum yazı ile başladı merakım. Yazı “Eduardo Galeano’nun doğduğu topraklar…” diye başlıyordu.
Yazıdan bunun dışında aklımda kalan Uruguay’ın Latin Amerika’da köleliği yasaklayan ilk ülke olması ve güçlü bir demokrasisinin olması. Bir kere ismi beni çok çekmişti, adını Guarani yerlilerinden alıyor, antik bir isim. Sonrasında Grenoble’da birlikte okula gittiğim Brezilyalı arkadaşım Latin Amerika'yı çok anlatırdı. Aramızda şöyle konuşmalar olurdu:
A: Gelecek yıl arkadaşlarımla Latin Amerika turu düşünüyorum, seni de çağıracağım. En çok nereyi merak ediyorsun?
Z: Uruguay.
A: Niye?
Z: Eskiden beri merak ediyorum. Peki bu ‘guay’ların olayı ne?
A: Her guay’ı bir zannetme, Uruguay ne kadar zengin ve güzelse Paraguay da o kadar fakir.
Z: İyi de Paraguay nasıl fakir olur, adında -para- var. Hehe...
Son olarak, annemin diş hekiminde beklerken tanıştığı ve Uruguay’a yerleşmiş iki Türk’ün ülkeyi öve öve bitirememesi var. Popüler bir turist destinasyonu olmaması da ilgimi çeken bir başka özelliğiydi.
Buenos Aires - Colonia arası, Rio de La Plata Nehri üzerinden 52 kilometre.
Buenos Aires’in tam karşısında, Uruguay’ın güneybatısındaki Colonia şehrine gideceğiz. İki şehir arasında Rio de la Plata Nehri (Gümüş Nehri) var. Adı nehir ama burası bana göre bir körfez, çünkü devasa büyüklükte, zaten dünyanın en geniş nehri. Arjantin’den gelen Parana Nehri ile Uruguay Nehri’nin birleşip sonrasında Atlas Okyanusu’na döküleceği körfez burası. Haliç gibi bir şey.
Colonia'ya yaklaşıyoruz. Adı Gümüş Nehri ancak suyun rengi oy oy... 5 Nisan 2018.
Colonia, Portekizlilerin 1680 yılında Uruguay’a ilk girdikleri nokta. Yani Colonia, Uruguay’daki sömürge aktivitesinin en eski şehri. UNESCO Dünya Kültür Mirasları listesinde aynı zamanda.
Portekizlilerin Colonia'ya giriş yaptığı kapı. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Şehir, asırlar boyu Portekiz ve İspanya arasında gitmiş gelmiş. Bu gelgitler de haliyle şehrin hem mimari hem de kentsel yaşantısına yansımış. Bir tarafta İspanyol stili, başka tarafta Portekiz stili sokaklar görebiliyorsunuz.
Solda Porkekiz, sağda İspanyol tarzı sokak döşemeleri, Portekizliler kaldırım yapmazlarmış.
5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Portekiz stili bir evle duvar duvara olan İspanyol stili bir evle karşılaşabiliyorsunuz. Estetik ve şirin bir yer.
Kırmızı ev Portekiz, beyaz ev ise İspanyol mimarisine göre yapılmış. Kardeş kardeş yaşıyorlar. Beyefendilerin sabah sohbeti ise koyu. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Colonia’da iki sömürgeci tam bir asır boyunca savaşmış demiştim, sonuçta İspanyollar kazanmış gibi olsa da (Uruguay’ın ana dili İspanyolca) İngiltere gelmiş ‘haayytt burası ne senin ne de senin ey İspanyol, ey Portekiz!’ demiş ve 1800’lü yılların başında buraya demokrasiyi getirmiş, bravo İngiliz, oraya da yetişmişsin, thanks!
Tarihi şehir kalıntıları arasında deniz feneri. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Ülkedeki İngiliz etkisi İkinci Dünya Savaşı ile beraber sona ermiş ancak sonra iç savaş başlamış. Sonrasında ise, ülkede çağdaşlaşma ve sanayileşme devri başlamış; 1954-1967 yılları arasında İsviçre model olarak alınmış ve bugün yaşam standartları, çalışma koşulları ve siyasi açıdan Güney Amerika’nın en bağımsız ve lider ülkesi konumuna gelmiş. Hatta Güney Amerika’nın İsviçre’si unvanına sahip.
BuqueBus'la Colonia'ya giderken, 5 Nisan 2018.
Buenos Aires’ten feribotla sadece bir saatte Colonia’ya vardık. Feribotta “Çiftlik Bank’ın sahibini burada yakalarız artık” şakalarını da yaptık tabii. Çünkü Uruguay’a geçeceğimizi duyan herkesin bu yönde talebi olmuştu.
Feribotun içinde manidar bir döviz bürosu, adı Varlıx,
Çiftlik Bankçı boşuna Uruguay'ı seçmemiş anlaşılan, 5 Nisan 2018.
Buraya kadar gelmişken karayoluyla 2 saatlik mesafedeki başkent Montevideo’ya da gitmek güzel olurdu ancak başkentte pek de bir numara olmadığını duyup biraz rahatladık. Ama yine de Uruguay burada bitmez, demiş olayım.
5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Feribotta Arjantinlisi olsun Uruguaylısı olsun mate çaylarını yudumlayıp durdular, vallahi canım çekti, insan bir ikram eder. Bunlara matesiz titreme geliyor diyorlar, bence doğru. Ama ben ne yaptım Arjantin dönüşü, oranın Filiz Çay’ını aldım getirdim Türkiye’ye, tabii ki matesiz asla.
5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Şehrin yerel rehberi ile yaklaşık 2 saatlik bir bilgilendirme turuna katıldık. Zaten küçük bir yer, hemen keşfediyorsunuz. Tur sonrası karnımızı bir et restoranında doyurduk.
Bu memleketin etleri çok meşhur, haşlanmış bal kabağını da salata olarak yiyorlar. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Tabağımda kalan et parçalarını bu köpeğe verdim, iyi oldu. Köpek üstten bakınca paspas gibi görünüyordu, çok tatlı. Tatlı olarak ise dulce de leche'li krem karamel denedim, tam not veriyorum.
Yemek sonrası tatlılar. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Restoranda otururken bu elektrikli golf arabasını görüp beğendik ve şehrin kalan yerlerini dolaşmak için kiralamaya karar verdik. Et restoranının sahibi kiralayacağımız yeri gösterdi.
Ne şirin bir araç. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Direkt bu arabayı kiralayamasak da çıtı pıtı arabamızla tüm plajlardan sıra sıra geçtik, epey eğlendik. Tabii plaj dediğimiz yerlerdeki su, deniz suyu gibi değil, Rio de la Plata’nın o doyumsuz kahverengisi. Söylendiğine göre su temizmiş, girenleri de gördük ama ben almayım teşekkürler. Ancak kite filan olur burada sanırım.
Real de San Carlos, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Elimizdeki şehir haritasıyla sahili neredeyse bitirip biraz içerilere girelim dedik, baktık haritada yakınlarda 'tarihi alan' ikonu var, derhal daldık sağa. Bir de ne görelim, tarihi bir boğa güreşi arenası çıktı karşımıza. Mimarisi de Endülüs tarzı üstelik. Vay vay!
Real de San Carlos, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Bu meydanın adı Real de San Carlos. Bu bölge, 20. yüzyılın başlarında bir zengin tarafından turizm kompleksi olarak düzenlenmiş. İçinde lüks bir otel, kumarhane, jai alai sahası ve at yarışı pisti varmış. Bunlarla birlikte ilginç olan, bu iş adamı bu turist kompleksine bir de boğa güreşi arenası yaptırmış.
Plakaya bak, Uruguay, süper! Real de San Carlos, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Arena sadece iki yıl çalışmış, sonra hükumet tarafından 1912'de yasaklanmış. Boğa güreşinin İspanya'da halen devam ettiğini düşünürsek, Uruguay'ın ta 20. yüzyıl başındaki bu medeni tavrı alkışı hak ediyor. Bu kompleksten bugüne sadece at yarışı alanı kalmış, geçerken gördük atları. Arenaya giriş yasak, bina öylece bırakılmış. Aslında tiyatro olarak filan niye değerlendirememişler bu güzel mimari eseri acaba? Bir Uruguay'lı cevap versin.
Golf arabasında komiklik şakalar, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Yalnız golf arabası yavaş gidiyor, böyle yavaş hızı sevmem ancak biranın da etkisiyle dolmuşçu edasıyla ‘Playa de Verdure, var mı Playa de Verdure!’ diye yanık yanık bağırarak kullandık arabayı. Gül gül öldük.
Keyfim yerinde... 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Geçen araçlar kağnı hızındaki golf arabamıza saygı gösterdiler, hiç sıkıştırmadıkları gibi hep yol verdiler. Alışık değiliz tabii böyle şeylere.
Ebru Colonia'da isimli çalışmamız... 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
3,5 milyona yakın nüfusu olan Uruguay’da şu an 12 milyon inek varmış. Çünkü Arjantin çiftliklerden alınan vergiyi artırmış, çiftlikler de Uruguay’a taşınmış. Orwell’in Hayvan Çiftliği gerçek oluvermesin sonra, aman deyim Uruguay dikkat et!
Duvar resimleri bizim işimiz, saygıda kusur etmeyiz. Aa orada bir ay yıldız mı var yoksa? 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Güney Amerika’nın yaşam kalitesi en yüksek ülkesi Uruguay. Uruguay ortalama yaşam süresi, okur-yazar oranı, kişi başına düşen milli gelir gibi değişkenlerin tümünde Türkiye’den önde. Birleşmiş Milletler Raporuna göre de dünyanın en "yeşil” ve “yaşanabilir” ülkelerinden biri.
5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Golf arabamızı teslim etmek üzere tekrar merkezdeyiz. Kornaya basarak tüm sokağı dışarı çıkardık. Devamlı siestadasınız kardeşim, uyanın artık!
Golf arabamızı teslim ediyoruz. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Buquebus'e (feribot) yetişmek üzere limana yürüyoruz.
5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Hava kararmadan Arjantin'de olacağız.
5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.
Biletlerini önceki gün Centro Cultural Kirchner'den (CCK) aldığımız tango konserimiz var 19:30'da. Biletler dediysem de bu tamamen kayıt amaçlı yoksa etkinlik ücretsizdi. Otele hiç uğramadan direkt CCK'ya geçtik. Konserin adı La Hora del Tango, yani Tango Saati.
Centro Cultural Kirchner'in (CKK) konser salonu La Sala Sinfonica'nın üstten görünüşü, Buenos Aires.
Salonun hastası oldum, akustiği muazzamdı, tasarımına da bittim, zaten CCK'ya ilk adım attığım andan beri dış tasarımı böyle enteresan olan bir salonun içi nasıl acaba diye epey merak etmiştim. CCK'nın 1750 kişi kapasiteli ana konser salonu La Sala Sinfonica'nın orijinal adı La Ballena Azul, yani mavi balina. Üstteki fotografta üstten görüntüsü, alttakinde ise CCK'nın ana girişinden geçince karşınıza çıkan görüntüsü var. Bu üç katlı konser ve opera salonu, yani mavi balina, sanki binanın ortasında yüzüyor gibi duruyor. Allahım çok sevdim, nefis fikir...
Balina şeklinde tasarlanmış muhteşem akustiği olan La Sala Sinfonica'nın, diğer bir açıdan dış görünüşü.
İçeri bir girdik kameralar, jimmy jib, ışıkçılar, yönetmen geniş bir prodüksiyon ekibi var. Kaydolurken haberimiz yoktu, meğer bu konser Arjantin Devlet Televizyonunda yayımlanmak üzere, canlı seyirciyle çekiliyormuş. Gerçekten şanslıyız.
La Sala Sinfonica'da ben. Hemen iyi bir yer bulmamız lazım.
5 Nisan 2018, Buenos Aires.
Yerler numarasız, iyi bir yer arayışımız esnasında yine prodüksiyondan olduğu belli olan bir kişi 'Oraya değil şu tarafa oturabilir misiniz, alkış için orta bölüme toplamaya çalışıyoruz' dedi.
La Sala Sinfonica'yı panoramik çektim. Tasarımı müthiş, yanlardaki mavi renkli perdeler salonun adı (mavi balina) ile uyumlu. Bana 'orta bölüme oturabilir misiniz' diyen prodüksiyon yetkilisi de çıkmış fotoda, merdivende duran beyaz tişörtlü, cebinde telsizi var. CCK, 5 Nisan 2018, Buenos Aires.
Bu senfonik salon, Nisan ayı boyunca büyük bir televizyon stüdyosuna dönüştürülmüş anlayacağınız. Tangoda alanının en iyisi dansçı ve müzisyenlerle 13 yayınlık bir tv programı. Programın iki de sunucusu var: Luis Brandoni ve Sandra Guida. Çekim başlamadan önce Luis, biz canlı izleyicilere bazı bilgiler verdi.
Programın sunucuları Sandra ve Luis.
Anlayabildiklerim şunlar: Yıllardır Arjantin Devlet Televizyonunda büyük bir tango prodüksiyonu yapılmadığını, tango geleneğinin korunması gerektiğini, bunu başarmak için 300 sanatçıdan oluşan büyük bir ekip kurulduğunu, halkı da bu tarihi yayınlara dahil ettiklerini söyledi. Çok heyecanlı olduklarını, Tango Saati yayınının tangoda harikalar yaratmış bütün jenerasyonlardan sanatçıları bir araya getirdiğini, eski ile yeninin estetik bir sentezini yarattığını da ekledi ve konser başladı.
Başladı başlamasına ama sunucu Sandra başımıza iş açtı. Çekim başladı, Sandra açış konuşmasını yapacak, 'Dur!’ diyor yönetmen ‘Oradan değil buradan yürüyerek gelecektin, tekrar alalım’. O bitiyor, daha yaşlı olan Luis diyeceklerini unutuyor, yine 'Kes!' diyor yönetmen. Hemen Luis'e sufle geliyor. Hepi topu 'Ülkemizde tangonun yaşayan efsanelerini bir araya topladık, Nisan ayı boyunca şöyle bir konserler serisi ve ustalara saygı bölümü yapıyoruz sizler için' gibi bir şey diyecek, diyemiyor. Çok komikti. Tabii arada biz seyircilere 'Şimdi alkış!' komutu geliyor, hoppa alkışlıyoruz.
Arjantin tango müziğinin usta yorumcularından klasik gitarcı Juanjo Domínguez de konserde sahne aldı.
Programın bu konuşma içeren açılışından sonra yönetmen 1-2 kere dışında hiç kesmedi ve harika performanslar izledik. Tam bir görsel ve müzikal şölendi. Piyanist José Colángelo favorim oldu. Yönetmen 'Pepe' diyordu ona, belli ki lakabı. İnanılmaz doğaçlamalar yaptı piyanoda. Başlamadan önce de yönetmenden izin istedi 'Yönetmenim ben de bir şeyler söylemek istiyorum piyanoya geçmeden önce mümkün olabilir mi?' dedi. Yönetmen izin verince tatlı tatlı konuştu, belli ki günlerdir prova alan sunuculardan daha iyi konuştu. ‘Tangoya daha çok sahip çıkmamız lazım, milli değer tango' dedi.
77 yaşındaki Pepe, piyanist olmasının yanı sıra tango bestecisi aynı zamanda. Alyansı orta parmağına takanı da ilk kez görüyorum. Konserde de çok neşeli ve sempatikti.
Muazzam bir geceydi, yalnızca tango değil milonga izleme şansımız da oldu. Tangonun yaşayan efsanelerinden Juan Carlos Copes kızı Johana Copes ile birlikte muhteşem bir koreografi ile sahne aldı. Hastası oldum ya, çok iyiydi.
Baba Juan Carlos Copes ve kızı Johana Copes'in performansı harikaydı.
Juan Carlos'un Arjantin Tangosu koreografisinde Tony adaylığı da varmış, hatta Liza Minelli Juan Carlos'un tango öğrencisiymiş, vay vay... 86 yaşındaki bu efsane, dimdik dans etti, ömür boyu sporun ya da dansın adamın fiziğindeki etkisi müthiş. Şurada bir milonga performansı var, izlemeye değer.
Orkestrasıyla, dansçılarıyla, solist gitarist ve piyanistiyle ve tabii ki muhteşem tango ve milonga koreografileriyle yayının tamamını çok beğendim ve mutlu oldum. Bu arada bandoneon ne tutkulu bir enstrümandır ya, bandoneona doyduk.
Bir ara konser başında karşılaştığım prodüksiyon kişisi yanıma gelip 'Todo bien, estas bien?' diye sordu ('Her şey yolunda mı, iyi misiniz?'). Biraz da ilk yöneldiğim yere beni oturtmayınca, o sırada öndeki diğer yerlerin kapıldığını ve daha yukarıda bulduğumuz yeri tutmakta olan Ebru'nun yanına çıkmak zorunda kaldığımı gördüğünden... Yine de nazik hareket. ‘Muy bien, gracias.’
Konser sonunda Johana'ya çiçek verildi. Sahne önündeki Yönetmen yine Sandra'ya bakıyor, kesin bir şeyi beğenmedi.
La Sala Sinfonica, CCK, 5 Nisan 2018, Buenos Aires.
Çekimin mükemmel olmasını isteyen yönetmenin yayının kapanışında Sandra'ya yine kızmasına ise çok güldüm. Yönetmen tabii titizlenir, çünkü sonradan öğrendim ki bu yayın dizisi, esasen Arjantin Medya ve Kamusal İçerik Bakanlığı'nın (Arjantin Devlet Televizyonu ve CCK işbirliği ile) prodüksiyonuymuş.
Aynı gün sahne arkasından.
Son Sandra vakası ise şöyle oldu: Kapanışa doğru iki sunucu, dansçıların ortasına doğru yürüdü ve müzik ve dans devam ederken adios diyerek programı kapatacaklar. Sandra geldi, o güzelim dansçıların arasında hiç kıpırdamadan kalas gibi durdu, yönetmen tabii ki kesti ve bağırdı: 'Sandra! Dans etmeyeceksen neden tam ortaya geliyorsun?'
Sandra kös kös koltuğuna döndü ve o bölüm tekrar çekildi. Konserin tekrar çekilen o kapanış bölümü aşağıdaki videoda var; Sandra'nın yengeç dansı yaparak gidişini ve piyanist Pepe'nin biz seyircileri coşturarak yaptığı kapanışı izleyebilirsiniz.
‘Turistik bir tango gecesi olmasın’ derken Arjantin Devlet Televizyonunun bu yayınındaki tek turist biz olduk herhalde. Hey jimmy jib, bizi de çektin mi? Teşekkürler, iyi çalışmalar.
David Lamelas, Buenos Aires no existe, Buenos Aires n'existe pas, metal plaka üzerine vernikli boya, 2009.
MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Buenos Aires’teki ikinci günümüzde şehrin tarihi mahallelerinden San Telmo’ya gitmeye karar verdik. San Telmo, et restoranları, kafeleri, antika dükkanları, tango barları, kolonyal dönem mimarisi ile dolu binaları ve arnavutkaldırımından sokaklarıyla çok hoş bir bölge.
9 Temmuz Bulvarı, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Kentin merkezinde boylu boyunca uzanan, üzerinde bir obelisk de olan 9 Temmuz Bulvarından seferimize başladık. Bu bulvar 140 metrelik genişliğiyle dünyanın en geniş bulvarıymış.
Obelisk buradan da görünüyor. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Yol üzerinde bol miktarda sanat galerisi de vardı.
Bizde askıda ekmek, Arjantin’de askıda muz, e normal tabii…
San Telmo'da bir kasap, aynı zamanda sol tarafı manav. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Latin Amerika ülkelerinin her birinde olduğuna emin olduğum cadde: Bolivar Caddesi.
Ebru, San Telmo'da uzaklara dalmış. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Antikacıya bak, ’20 dakikaya dönüyorum’ demiş, tam Türk işi değil mi ya? E tabii bu memlekette siesta diye bir şey var. ‘Cumaya gittim, dönüyorum’ gibi bir şey, çok güldüm.
San Telmo'da bir antikacı dükkanı. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
San Telmo hoş bir bölge.
San Telmo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Daha sonra esas hedefimiz olan tarihi San Telmo Pazarına (Mercado de San Telmo) ulaştık, adres Bolivar 976. Şık bir adres.
Mercado de San Telmo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Yerel yiyecek dükkanları, şarküteriler, antikacılar, pılı pırtıcılar, sahaflar ve minik tasarım dükkanları ile dolu bu şirin mekanı dolaştıktan sonra, mekanın tam ortasındaki Coffee Town’ın barına oturduk ve kahvelerimizi söyledik. Organikler dahil çok çeşitte kahveleri var.
Ooo... empanada çeşitleri... Mercado de San Telmo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Bölgeyi beğenince civarda biraz daha gezinmeye karar verdik.
San Telmo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Yol bizi güzel bir parka çıkardı, hatta bir film çekimi vardı yeşillikler içerisinde. Şapkam nasıl?
San Telmo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Parktan biraz ilerleyince bir Fransız pasajına ulaştık.
San Telmo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Tahmin edilebileceği gibi tasarım atölyeleri, mücevherciler, tekstilciler ve hatıra eşyaları satan dükkanlarla dolu sevimli bir pasaj, birkaç dakika geçirmeye değer.
Fransız Pasajını buldum mu uçarım. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
San Telmo gezimize devam ederken yol üstünde Mafalda heykelleri ile karşılaştık.
San Telmo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Mafalda, Arjantinli karikatürist Quino tarafından yaratılmış Arjantin’in dünyaca meşhur çizgi karakteri.
San Telmo'da Mafalda ile birlikteyiz. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
İlk olarak 1964 yılında haftalık bir dergide yayımlanmaya başlanan Mafalda, Buenos Aires’li hazırcevap tatlı bir kız çocuğu (6 yaşında). Orta sınıfı temsil ediyor ve sosyal, politik konulardaki çıkışları, eleştirileri ve insancıl yaklaşımıyla çok seviliyor, hatta 26 dile çevriliyor. Sonradan çizgi filme çekiliyor ve ayrıca kitabı da yayımlanıyor.
Mafalda ve arkadaşı Susanita ile muhabbetteyim. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
San Telmo sonrası CCK’ya (Centro Cultural Kirchner) geçtik, buraya Buenos Aires’in AKM’si de diyebiliriz. Konser, tiyatro, sergi ve etkinlik merkezi olarak kullanılıyor. İlk önceleri postaneymiş. Sonra binanın belirli bir bölümü bir dönem Eva Peron ve eşinin ofisi olmuş. 100bin m2’lik devasa mekan, Latin Amerika’nın en büyük, dünyanın üçüncü en büyük kültür merkezi.
Centro Cultural Kirchner, Buenos Aires.
Şehrin tam merkezinde gümbür gümbür atan bir kalp gibi geldi bana, mottosu şöyle olabilir: “İster sergi gezmeye, ister konsere, isterseniz de yüksek tavanlı şık ortamında mola verip serinlemeye gelin.” Ücretsiz tonlarca etkinlik var, çok ama çok beğendim. Ana salonunun akustiği ise dünya çapında, zaten daha sonra buraya bir tango konseri için geri döneceğiz.
Centro Cultural Kirchner, Buenos Aires.
Yapımı 1908’de başlayıp 20 yıl süren CCK’nın mimarı bir Fransız. 9 katlı binayı yukarıdan başladık gezmeye. Her katta ayrı bir sergi var. Tüm katlara göz atmak yerine ilgimizi çeken Patti Smith sergisi ile Jean Paul Gaultier sergisini gezmeye karar verdik. Ey Patti sen ne büyüksün, burada da buldun beni. Patti Smith, Şubat sonunda bir konser ve şiir-fotoğraf performansı için Buenos Aires’teymiş, kaçırdık.
Les Visitants sergisi kapsamında David Lynch'in oturma odası. CCK, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Arjantinli sanatçı Guillermo Kuitca’nın Cartier Vakfı’nın modern sanat koleksiyonunu, Fransız Büyükelçiliği desteğiyle sunduğu Les Visitants adlı sergide Patti Smith’in 40 siyah-beyaz fotoğrafının olduğunu öğrenip derhal 7.kata çıktık. Patti, bunları polaroid ile çekmiş. Koleksiyonda David Lynch’in oturma odası da vardı, süper!
Sonra Fransa’nın yaramaz çocuğu Jean Paul Gaultier’nin “aşk” üstüne kurguladığı, gelin ve damatlık tasarımlarının olduğu kata geçmek üzere asansöre bindik. ‘Jean Paul Gaultier 2. kat’ diyerek düğmeye basarken asansördeki kadınlar -aslında Türkçe konuşmama rağmen, cümlenin öznesine odaklanarak- beni Fransız zannetmiş olacaklar, Fransızca ‘Ay evet biz de o kattan geliyoruz, çok orijinal şeyler var, hem modern hem geleneksel’ filan diyerek konuşmaya başladılar. Hiç bozmadım ‘Ay tabii ki Jean Paul Gaultier’yi görünce kaçmaz dedik biz de. Bir de bekar olduğumuza göre gelinliklere bakmamız şart!’ dedim, hangar gibi asansörde bir kahkaha koptu. Sonra bu hanım teyze ‘Fransızcam için kusura bakmayın, çok iyi değil’ dedi, yine hiç bozmadan ‘Yoo, harika konuşuyorsunuz bence’ dedim, tabii sondaki ‘bence’ önemli. Çok güldüm.
Sergi afişi. CCK, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Bu, Jean Paul’ün Arjantin’deki ilk sergisiymiş. Adı ‘Amor es Amor’ yani ‘Aşk aşktır’.
Jean Paul Gaultier, Amor es Amor, 2018. Tüy dikmek her zaman kötü anlamda değil demek ki...
CCK, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Sergide Gaultier’nin 1991-2018 yılları arasında tasarladığı 35 adet gelinlik ve damatlık bulunuyor.
Jean Paul Gaultier, Amor es Amor, 2018. CCK, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Modacı bu sergide evliliğin her türlüsüne -heteroseksüel, gay, transseksüel, kültürler arası, ırklar arası- kucak açıyor ve homofobiyi eleştiriyor.
Jean Paul Gaultier, Amor es Amor, 2018. CCK, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Üç metrelik düğün pastasının etrafındaki animasyonlu mankenler çok iyiydi. Ortam zaten sessiz, tam siz bakarken birden öpücük atıyorlar, göz kırpıyorlar ya da başlıyorlar konuşmaya ('Sus, sessiz ol' filan diyor bazıları). İlk etapta ne olduğunu anlamayıp korkmuş olsam da yaramaz çocuk Jean Paul Gaultier’nin sergisine bayıldım.
İşte şu arkadaki çizgili tişörtlü adam 'sus, sessiz ol' diyen. CCK, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Günü verimli kullanıyoruz, CCK çıkışı birer empanada alıp otobüse bindik, otobüs şoförü ‘kart olmadan asla’ konuşması yapınca birkaç durak sonra indik, taksiye atladık. MALBA’da indik.
MALBA, Buenos Aires.
MALBA ne mi? Bilemediniz, MALBA dondurmacı değil (MALBA’yı ilk duyduğumda aklıma peşmelba geldi çünkü). Uzuncası ‘Museo de Arte Latinoamericano de Buenos Aires’. Latin Amerika Sanatı Müzesi dese de, 20. yüzyıl başından günümüze Latin Amerika sanatını içeren, esasen de modern sanat eserlerinin bulunduğu, 17 yıllık bir müze. Bizim İstanbul Modern gibi denebilir. Gerçi eser sayısı ve çeşitliliği olarak bizimki buna bin basar.
Antonio Berni, Public Demonstration, çuval bezi üstüne yumurta sarısı ve boya karışımı, 1934. Tüm müzede en beğendiğim eser budur. Arjantin'in işçi kesiminin çaresizliğini mükemmel bir şekilde gösteriyor. Protestoculardan biri 'Ekmek ve İş' diye tabela taşıyor. MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Müzeye çok kısa göz attıktan sonra ana koleksiyonun rehberli turuna katılmaya karar verdik.
Claudia Andujar, Horizontal 3, kağıt üstüne jelatin gümüş baskı, 1981-1983. MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Ama ondan önce müzenin restoranında bir şeyler atıştırmak için bahçeye çıktık. Ortam çok hoş, siparişlerimiz de gayet taze ve lezizdi. Sonra saat 4’teki tura yetiştik.
Rehberin bu nesne ile imtihanı: Iyy bu ne böyle?!?
MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Tur İspanyolca idi. Elimden geldiğince Ebru’ya çevirmeye çalıştım. Rehber, üst dudağını oynatmayan elitist tiplerden olduğu için çoğunlukla ağzı kapalı konuştu, sunumunun yarısından biraz fazlasını anlamışımdır. Rehberi alkışlayalım!
Pop art çalışmalar ve ben. MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Müzenin sitesinde Botero’lar, Kahlo’lar var diye yazıyor. Ancak tek bir adet Frida Kahlo eseri vardı, sıfır adet de Fernando Botero. Bu açıdan hayal kırıklığı oldu. Tur sonrası kat görevlisine ‘Botero’lar nerede acaba’ diye sorduğumda, müze koleksiyonunda sadece bir tane Botero bulunduğunu, onun da mevcutta sergilenmediğini söyledi. Skandal, MAL-BA’yı da alkışlayalım!
Frida Kahlo, Maymun ve Papağanla Oto Portre, fiber levha üzerine yağlı boya, 1942.
Koskoca müzede tek bir Frida Kahlo varsa, benim de bıyığım var o zaman! MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Neyse bir Diego Rivera'ya rastladım, biraz affettim MALBA'yı. Diego, Frida'nın kocası biliyorsunuz. Çalkantılı aşklarıyla da tanınıyorlar. Bu çiftin 25 yıl boyunca yaptıkları resimler evlilikleri hakkında da çok sayıda ipucu içeriyor. Frida, Diego ile evlendiğinde Kahlo'nun ailesi Diego'yu "fil", Kahlo'yu da "güvercin" olarak nitelemişti. Rivera, Mayaların duvar resmi geleneğini yeniden canlandıran yaşça büyük ünlü bir ressamdı. Kahlo ise daha genç, hayalperestti.
Diego Rivera, Sir Ramon Gomez de La Serna'nın Portresi, tuval üstüne yağlı boya, 1915.
MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Nicolas Garcia Uriburu'nun aşağıdaki manifestosunu enteresan buldum. 2016'da vefat eden Uriburu, hem modern sanat alanında işler vermiş, hem de bir ekolojist ve özellikle suların kirlenmesi gibi çevresel konulara eğilmiş. O yüzden de hep suyu boyamış. Karısıyla birlikte Paris'e yerleşmiş, sanırım o yüzden manifestosunda Fransız dilini tercih etmiş. Aşağıdakilere ekolojik sanat diyebiliriz sanırım.
Nicolas Garcia Uriburu, Manifesto, kağıt üzerine serigrafi, 1973. Uriburu'nun imzasını beğendim.
MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Ana koleksiyonu gezdikten sonra Arjantinli sanatçı David Lamelas’ın ‘Con Vida Propia’ (Kendi Yaşamı İle) adlı sergisine göz attık. 1946 doğumlu Lamelas, kavramsal sanatla uğraşan biri, heykelleri de var filmleri de.
David Lamelas, El Super Elastico, boyanmış MDF, 1965. Bu çalışma hem heykel, hem nesne, hem de bir ortam olabilir. Pop art bir tarafı da var. Lamelas, bu çalışmada Plastic Man adlı bir süper kahramandan esinlenmiş. Plastic Man formları esnetip istediği şekilleri verebiliyormuş. MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
İşleri avangart kokuyordu. Bu sergideki çalışmaları, özellikle de aşağıdaki fotoğraftakini MALBA’nın ana koleksiyonundan daha çok beğendim. Bunun hikayesi şöyle: Ünlü ve bence çok büyük Fransız ressam Marcel Duchamp, kısa süreli olarak Buenos Aires'te yaşamış. Bir arkadaşına yazdığı mektupta Buenos Aires'i 'var olmayan şehir' olarak betimlemiş ve her ne kadar Paris'e benzese de Buenos Aires'in burjuvasının zevksizliğinden dem vurmuş. David Lamelas da buradan hareketle Paris ve Buenos Aires'in (1918 yılındaki) cadde isimlerinin yazdığı tabelalarının tarzının aynı olduğunu görmüş. Marcel Duchamp'a saygı duruşunda bulunmak için de iki tabela tasarlamış. Birinde Fransızca, diğerinde İspanyolca olmak üzere iki tabelaya da 'Buenos Aires yoktur' yazmış. René Magritte de bir resminde bir pipo yapmıştı altına da 'Bu bir pipo değildir' yazmıştı ya, o hesap.
David Lamelas, Buenos Aires no existe, Buenos Aires n'existe pas, metal plaka üzerine vernikli boya, 2009.
Buenos Aires yoksa ben de yoğum. Ben de burada bir enstalasyon yarattım, plaketimi isterim.
MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Bu da İspanyolcası. David Lamelas ayrıca, 1968'de ölmüş olan Marcel Duchamp'a, Buenos Aires'in var olduğunu bir mektupla 2009 yılında bildirmiş.
Sevgili Marcel Duchamp, Buenos Aires vardır. Samimi duygularımla, David Lamelas.
Plaka İspanyolca, altındaki mektup Fransızca. MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Saat 5,5 civarı müzeden çıktık ve yakınlardaki Japon Bahçesine gitmeye karar verdik.
MALBA, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Vardığımızda kapıdaki Japoniçe akrabam, bahçenin 6’da kapandığını söyledi ancak yine de biletleri alıp girdik.
Ooo Japon baluklaru... Japon Bahçesi, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Beş çayı geçti, Japon çay seremonisine buyurun...
Hoş geldinizzz... Birazdan zincirleri 'hayyttt' diye kırıp sizi çay seremonisine alacağım.
Japon Bahçesi, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Çıkışta bahçenin mağazasından alışveriş yapabiliyorsunuz, bonzai mi alsaydık acaba?
Japon Bahçesi'nin çıkışındaki mağaza önü. Güle güle yine bekleriz Ebrusan. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Bu arada müzeden bahçeye giden yollardaki sokak ve bahçeler belki de Japon Bahçesinden daha güzeldi.
MALBA'dan Japon Bahçesi'ne yürüken. 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Günü güzel bir konserle kapatmak istediğimizden bir taksiye atlayıp bir gün önce Teatro Colon'daki rehberin önerdiği Teatro Coliseo'ya gittik ve İtalyan tenor Vincenzo Costanzo'lu gala konserine biletlerimizi aldık.
Sırada El Ateneo Grand Splendid var. Tabanlara kuvvet, hava kararırken mekana vardık. Burası tiyatrodan müzik ve kitabevine çevrilmiş muhteşem güzellikte bir mekan. 1919’da açılan binanın ilk adı Teatro Gran Splendid. Bin kişilik bu tiyatro ve performans merkezi önce sinemaya çevriliyor, 2000 yılında da kitabevine. Tiyatronun localarında oturup kitabınızı okuyabiliyorsunuz, muazzam bir yer. İtalyan freskleri halen duruyor. Dünyanın en güzel kitapçısı olabilir bence, The Guardian dünyanın en iyi 10 kitabevi sıralamasında 2. sırada yer vermiş El Ateneo’ya. The Guardian 2 dediyse onu 1 olarak algılayabiliriz, zira kesin Avrupalı bir kitabevine torpil geçmiştir.
Kitabevinin ortamına ve tavan fresklerine bittim. Perdenin olduğu bölümün arkası da kafe-restoran.
El Ateneo Grand Splendid, 4 Nisan 2018, Buenos Aires.
Bu arada Buenos Aires’te gerek normal gerekse de sahaf şeklinde o kadar çok kitabevi ile karşılaştık ki, demek ki bu memleket bizim gibi değil, halen okuyor, kitap satın alıyor. Merak edip konuyu araştırdım ve Buenos Aires bu konuda gerçekten önde geliyormuş. Dünya Kentleri Kültür Forumu'nun araştırmasına göre; Buenos Aires, dünyada kişi başına düşen kitabevi sayısı en yüksek şehirmiş. Hatta bazı uzmanlar, ülkenin okuma sevgisini, psikanaliz ile ilgili takıntısına da bağlıyorlar. Çünkü Arjantin dünyada psikolog sayısı en fazla olan ülkeymiş aynı zamanda. Deniyor ki “Psikanaliz, okumak ve sanat birbirine bağlıdır çünkü hepsi kişiliğin derinliklerini sorgular. Hem edebiyat hem de psikanaliz “kelime” ile çalışır. Bu da Arjantinlileri ideal okur yapıyor.”
Enteresan buldum, ancak bünyeme de iyi geldi. Paranızın değeri dünya paralarının çok altında olabilir, ülkeniz nice diktatörlük ve ekonomik darboğazdan geçmiş olabilir ama siz yine de kitapçınızdan kitap alır, okursunuz ve kendinizi daha iyi bilirsiniz. Doğru yöntem. Arjantin, çok jantisin.
Konserimiz 20:30'da, arada atıştıracak vaktimiz de var. Kitabevinden konser alanına dönüp yan sokaktaki restorana oturduk. Yerel bir mekan, tonton garson 'iyi akşamlar kızlar' diyerek bizi karşıladı. Fesleğenli mozarellalı salatanın yanında soğanlı bir empanada denedim, çok lezzetliydi. Konser var ama merak etmeyin soğan çok iyi pişmiş. Bu arada mekandakilerin yüzde doksanı meğer konser için gelmişler. Hepsi saat 20:30'a doğru hemen yan taraftaki salona geçtiler, ne şıklardı, tabii gala şıklığı. Biz ise sabahtan beri aynı kıyafetlerle olsak da turiste göre fena sayılmazdık.
Yerimiz süpermen köşesindeydi ya da superpullman.
Ooo bilet fiyatına odaklanalım, 1700 dolar. 'Nasıl yani?' dediğinizi duyar gibiyim. Evet konser bileti 1700 dolar. Şaka şaka! Bu memlekette peso para birimini dolar işaretiyle gösteriyorlar, ne menem bir şey anlamadım, doğrusu anlamak da istemiyorum, çünkü iş hoşlanmadığım yerlere çıkacak. Bazı yerler de AR$ şeklinde de yazıyorlar. Neyse söz konusu 1700 dolar, 78 Amerikan Dolarına tekabül ediyor. Böyle güzel salonda böyle bir gala konseri için normal.
Burası 20. yüzyıl başında sirkmiş. Öncesinde ise (19. yüzyıl sonlarında) buz pateni ringiymiş. 1907 itibarıyla opera salonuna dönüşüp açılışı Tosca ile yapılmış. 1937'de İtalyan Hükümeti, elçilik binası olarak ve İtalyan komünitesi ile ilgili oluşumlar için kullanmak üzere Coliseo'yu satın alıp yeniden inşa etmeye başlamış. Ekonomik sorunlardan ötürü binanın yapımı ancak 1959'da bitmiş. Yani burası esasen bir İtalyan evi, mevcut durumda da İtalyan Hükümetinin malı. Salon 1757 kişi kapasiteli.
Konserin ilk bölümünde kulağım zaten duymuştu sorunu, nitekim konser arasında piyano akort edildi. Ne de olsa Akdeniz kanı var, ihmal mi edildi anlamadım. Teatro Coliseo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires
Yerimiz ikinci balkonda süper konumdaydı. Konser tek kelimeyle harikaydı, gerçek bir İtalyan gecesiydi. Önceki yazımda da bahsetmiştim, Arjantin'de klasik müzik, opera sezonu Nisan başı gibi açılıyor. Bu konser Teatro Coliseo'nun 1987'den beri düzenlediği geleneksel Nuova Harmonia konserlerinin (32.si) 2018 yılı açılış konseriydi. Bir de galaya denk geldik, iyi mi? Teatro Coliseo, Nuova Harmonia kapsamında her yıl 10 konser düzenliyor ve alanında en iyi yerel ve uluslararası orkestraları, baleleri ve solistleri ağırlıyor. Nuova Harmonia'nın bu yılki 10 konserinin 5'i aynı zamanda ITALIA XXI konserler dizisi. Bu diziyi halktan gelen yoğun talep doğrultusunda İtalya-Arjantin kültür ve gönül bağını vurgulamak için düzenlemişler, 2019 yılında da sürdüreceklermiş.
Bu fotograflar direkt bizim konserden. Vincenzo gördüğüm en sempatik tenorlardan biri.
Teatro Coliseo, 4 Nisan 2018, Buenos Aires
Konser programını çok beğendim, büyük operalardan bilinen aryalar ve ayrıca napolitenler. Konserde parça aralarında, İtalyan piyanist Giovanni Auletta parçaların hikayelerini İspanyolca anlattı, arada bazı kelimelerde takıldı, esprili anlar oldu. Tenor Vincenzo Costanzo ise hiç konuşmadı, piyanist aynı zamanda müzikolog olunca konuşma işini ona bıraktı diye düşünüyorum. Zaten muhteşem sesi yetti de arttı bile. Bu arada her ikisi de Napolili. Napoliten şarkıların bu kadar iyi icrasını ancak iki Napolili yapabilirdi tabii.
Neyi hatırladım bak şimdi? TRT Radyosunun Çoksesli Gençlik Korolarının sınavını Santa Lucia ile geçmiştim. Bak ben de bir napoliten seçmişim, yok ya ben değil, piyano öğretmenim seçmişti, güzel seçmiş, teşekkür ederim. Konserin kapanış parçası olan başka bir napolitenle kapatayım: Volare, ooo oo... Cantare, ohohoho... Nel blu degli occhi tuoi blu... Felice di stare quaggiù...
