Uruguay ve La Hora del Tango

Uçmadan asla, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Bugün günlerden Uruguay. Uruguay benim hayallerimin ülkesi diyebilirim. Hep çok merak ettiğim, belki de Arjantin ve Brezilya’dan daha çok gitmek istediğim bir ülkeydi. Lisedeyken okul kütüphanesinden her ay ödünç aldığım Reader’s Digest’in bir sayısında okuduğum yazı ile başladı merakım. Yazı “Eduardo Galeano’nun doğduğu topraklar…” diye başlıyordu.

Yazıdan bunun dışında aklımda kalan Uruguay’ın Latin Amerika’da köleliği yasaklayan ilk ülke olması ve güçlü bir demokrasisinin olması. Bir kere ismi beni çok çekmişti, adını Guarani yerlilerinden alıyor, antik bir isim. Sonrasında Grenoble’da birlikte okula gittiğim Brezilyalı arkadaşım Latin Amerika'yı çok anlatırdı. Aramızda şöyle konuşmalar olurdu:
A: Gelecek yıl arkadaşlarımla Latin Amerika turu düşünüyorum, seni de çağıracağım. En çok nereyi merak ediyorsun?
Z: Uruguay.
A: Niye?
Z: Eskiden beri merak ediyorum. Peki bu ‘guay’ların olayı ne?
A: Her guay’ı bir zannetme, Uruguay ne kadar zengin ve güzelse Paraguay da o kadar fakir.
Z: İyi de Paraguay nasıl fakir olur, adında -para- var. Hehe...
Son olarak, annemin diş hekiminde beklerken tanıştığı ve Uruguay’a yerleşmiş iki Türk’ün ülkeyi öve öve bitirememesi var. Popüler bir turist destinasyonu olmaması da ilgimi çeken bir başka özelliğiydi.

Buenos Aires - Colonia arası, Rio de La Plata Nehri üzerinden 52 kilometre.

Buenos Aires’in tam karşısında, Uruguay’ın güneybatısındaki Colonia şehrine gideceğiz. İki şehir arasında Rio de la Plata Nehri (Gümüş Nehri) var. Adı nehir ama burası bana göre bir körfez, çünkü devasa büyüklükte, zaten dünyanın en geniş nehri. Arjantin’den gelen Parana Nehri ile Uruguay Nehri’nin birleşip sonrasında Atlas Okyanusu’na döküleceği körfez burası. Haliç gibi bir şey.

Colonia'ya yaklaşıyoruz. Adı Gümüş Nehri ancak suyun rengi oy oy... 5 Nisan 2018.

Colonia, Portekizlilerin 1680 yılında Uruguay’a ilk girdikleri nokta. Yani Colonia, Uruguay’daki sömürge aktivitesinin en eski şehri. UNESCO Dünya Kültür Mirasları listesinde aynı zamanda.

Portekizlilerin Colonia'ya giriş yaptığı kapı. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Şehir, asırlar boyu Portekiz ve İspanya arasında gitmiş gelmiş. Bu gelgitler de haliyle şehrin hem mimari hem de kentsel yaşantısına yansımış. Bir tarafta İspanyol stili, başka tarafta Portekiz stili sokaklar görebiliyorsunuz.

Solda Porkekiz, sağda İspanyol tarzı sokak döşemeleri, Portekizliler kaldırım yapmazlarmış.
5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Portekiz stili bir evle duvar duvara olan İspanyol stili bir evle karşılaşabiliyorsunuz. Estetik ve şirin bir yer.

Kırmızı ev Portekiz, beyaz ev ise İspanyol mimarisine göre yapılmış. Kardeş kardeş yaşıyorlar. Beyefendilerin sabah sohbeti ise koyu. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Colonia’da iki sömürgeci tam bir asır boyunca savaşmış demiştim, sonuçta İspanyollar kazanmış gibi olsa da (Uruguay’ın ana dili İspanyolca) İngiltere gelmiş ‘haayytt burası ne senin ne de senin ey İspanyol, ey Portekiz!’ demiş ve 1800’lü yılların başında buraya demokrasiyi getirmiş, bravo İngiliz, oraya da yetişmişsin, thanks!

Tarihi şehir kalıntıları arasında deniz feneri. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Ülkedeki İngiliz etkisi İkinci Dünya Savaşı ile beraber sona ermiş ancak sonra iç savaş başlamış. Sonrasında ise, ülkede çağdaşlaşma ve sanayileşme devri başlamış; 1954-1967 yılları arasında İsviçre model olarak alınmış ve bugün yaşam standartları, çalışma koşulları ve siyasi açıdan Güney Amerika’nın en bağımsız ve lider ülkesi konumuna gelmiş. Hatta Güney Amerika’nın İsviçre’si unvanına sahip.

BuqueBus'la Colonia'ya giderken, 5 Nisan 2018. 

Buenos Aires’ten feribotla sadece bir saatte Colonia’ya vardık. Feribotta “Çiftlik Bank’ın sahibini burada yakalarız artık” şakalarını da yaptık tabii. Çünkü Uruguay’a geçeceğimizi duyan herkesin bu yönde talebi olmuştu.

Feribotun içinde manidar bir döviz bürosu, adı Varlıx,
Çiftlik Bankçı boşuna Uruguay'ı seçmemiş anlaşılan, 5 Nisan 2018.

Buraya kadar gelmişken karayoluyla 2 saatlik mesafedeki başkent Montevideo’ya da gitmek güzel olurdu ancak başkentte pek de bir numara olmadığını duyup biraz rahatladık. Ama yine de Uruguay burada bitmez, demiş olayım.

5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay. 

Feribotta Arjantinlisi olsun Uruguaylısı olsun mate çaylarını yudumlayıp durdular, vallahi canım çekti, insan bir ikram eder. Bunlara matesiz titreme geliyor diyorlar, bence doğru. Ama ben ne yaptım Arjantin dönüşü, oranın Filiz Çay’ını aldım getirdim Türkiye’ye, tabii ki matesiz asla.

5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Şehrin yerel rehberi ile yaklaşık 2 saatlik bir bilgilendirme turuna katıldık. Zaten küçük bir yer, hemen keşfediyorsunuz. Tur sonrası karnımızı bir et restoranında doyurduk.

Bu memleketin etleri çok meşhur, haşlanmış bal kabağını da salata olarak yiyorlar. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Tabağımda kalan et parçalarını bu köpeğe verdim, iyi oldu. Köpek üstten bakınca paspas gibi görünüyordu, çok tatlı. Tatlı olarak ise dulce de leche'li krem karamel denedim, tam not veriyorum.

Yemek sonrası tatlılar. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Restoranda otururken bu elektrikli golf arabasını görüp beğendik ve şehrin kalan yerlerini dolaşmak için kiralamaya karar verdik. Et restoranının sahibi kiralayacağımız yeri gösterdi.

Ne şirin bir araç. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Direkt bu arabayı kiralayamasak da çıtı pıtı arabamızla tüm plajlardan sıra sıra geçtik, epey eğlendik. Tabii plaj dediğimiz yerlerdeki su, deniz suyu gibi değil, Rio de la Plata’nın o doyumsuz kahverengisi. Söylendiğine göre su temizmiş, girenleri de gördük ama ben almayım teşekkürler. Ancak kite filan olur burada sanırım.

Real de San Carlos, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Elimizdeki şehir haritasıyla sahili neredeyse bitirip biraz içerilere girelim dedik, baktık haritada yakınlarda 'tarihi alan' ikonu var, derhal daldık sağa. Bir de ne görelim, tarihi bir boğa güreşi arenası çıktı karşımıza. Mimarisi de Endülüs tarzı üstelik. Vay vay!

Real de San Carlos, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Bu meydanın adı Real de San Carlos. Bu bölge, 20. yüzyılın başlarında bir zengin tarafından turizm kompleksi olarak düzenlenmiş. İçinde lüks bir otel, kumarhane, jai alai sahası ve at yarışı pisti varmış. Bunlarla birlikte ilginç olan, bu iş adamı bu turist kompleksine bir de boğa güreşi arenası yaptırmış.

Plakaya bak, Uruguay, süper! Real de San Carlos, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Arena sadece iki yıl çalışmış, sonra hükumet tarafından 1912'de yasaklanmış. Boğa güreşinin İspanya'da halen devam ettiğini düşünürsek, Uruguay'ın ta 20. yüzyıl başındaki bu medeni tavrı alkışı hak ediyor. Bu kompleksten bugüne sadece at yarışı alanı kalmış, geçerken gördük atları. Arenaya giriş yasak, bina öylece bırakılmış. Aslında tiyatro olarak filan niye değerlendirememişler bu güzel mimari eseri acaba? Bir Uruguay'lı cevap versin.

Golf arabasında komiklik şakalar, 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Dönüşte arenanın karşısındaki bakkaldan Uruguay birası aldık, mis.

5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Yalnız golf arabası yavaş gidiyor, böyle yavaş hızı sevmem ancak biranın da etkisiyle dolmuşçu edasıyla ‘Playa de Verdure, var mı Playa de Verdure!’ diye yanık yanık bağırarak kullandık arabayı. Gül gül öldük.

Keyfim yerinde... 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Geçen araçlar kağnı hızındaki golf arabamıza saygı gösterdiler, hiç sıkıştırmadıkları gibi hep yol verdiler. Alışık değiliz tabii böyle şeylere.

Ebru Colonia'da isimli çalışmamız... 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

3,5 milyona yakın nüfusu olan Uruguay’da şu an 12 milyon inek varmış. Çünkü Arjantin çiftliklerden alınan vergiyi artırmış, çiftlikler de Uruguay’a taşınmış. Orwell’in Hayvan Çiftliği gerçek oluvermesin sonra, aman deyim Uruguay dikkat et!

Duvar resimleri bizim işimiz, saygıda kusur etmeyiz. Aa orada bir ay yıldız mı var yoksa? 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Güney Amerika’nın yaşam kalitesi en yüksek ülkesi Uruguay. Uruguay ortalama yaşam süresi, okur-yazar oranı, kişi başına düşen milli gelir gibi değişkenlerin tümünde Türkiye’den önde. Birleşmiş Milletler Raporuna göre de dünyanın en "yeşil” ve “yaşanabilir” ülkelerinden biri.

5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Golf arabamızı teslim etmek üzere tekrar merkezdeyiz. Kornaya basarak tüm sokağı dışarı çıkardık. Devamlı siestadasınız kardeşim, uyanın artık!

Golf arabamızı teslim ediyoruz. 5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Buquebus'e (feribot) yetişmek üzere limana yürüyoruz.

5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Hava kararmadan Arjantin'de olacağız.

5 Nisan 2018, Colonia, Uruguay.

Biletlerini önceki gün Centro Cultural Kirchner'den (CCK) aldığımız tango konserimiz var 19:30'da. Biletler dediysem de bu tamamen kayıt amaçlı yoksa etkinlik ücretsizdi. Otele hiç uğramadan direkt CCK'ya geçtik. Konserin adı La Hora del Tango, yani Tango Saati.

Centro Cultural Kirchner'in (CKK) konser salonu La Sala Sinfonica'nın üstten görünüşü, Buenos Aires.

Salonun hastası oldum, akustiği muazzamdı, tasarımına da bittim, zaten CCK'ya ilk adım attığım andan beri dış tasarımı böyle enteresan olan bir salonun içi nasıl acaba diye epey merak etmiştim. CCK'nın 1750 kişi kapasiteli ana konser salonu La Sala Sinfonica'nın orijinal adı La Ballena Azul, yani mavi balina. Üstteki fotografta üstten görüntüsü, alttakinde ise CCK'nın ana girişinden geçince karşınıza çıkan görüntüsü var. Bu üç katlı konser ve opera salonu, yani mavi balina, sanki binanın ortasında yüzüyor gibi duruyor. Allahım çok sevdim, nefis fikir...

Balina şeklinde tasarlanmış muhteşem akustiği olan La Sala Sinfonica'nın, diğer bir açıdan dış görünüşü.

İçeri bir girdik kameralar, jimmy jib, ışıkçılar, yönetmen geniş bir prodüksiyon ekibi var. Kaydolurken haberimiz yoktu, meğer bu konser Arjantin Devlet Televizyonunda yayımlanmak üzere, canlı seyirciyle çekiliyormuş. Gerçekten şanslıyız.

La Sala Sinfonica'da ben. Hemen iyi bir yer bulmamız lazım.
5 Nisan 2018, Buenos Aires.

Yerler numarasız, iyi bir yer arayışımız esnasında yine prodüksiyondan olduğu belli olan bir kişi 'Oraya değil şu tarafa oturabilir misiniz, alkış için orta bölüme toplamaya çalışıyoruz' dedi.

La Sala Sinfonica'yı panoramik çektim. Tasarımı müthiş, yanlardaki mavi renkli perdeler salonun adı (mavi balina) ile uyumlu. Bana 'orta bölüme oturabilir misiniz' diyen prodüksiyon yetkilisi de çıkmış fotoda, merdivende duran beyaz tişörtlü, cebinde telsizi var. CCK, 5 Nisan 2018, Buenos Aires. 

Bu senfonik salon, Nisan ayı boyunca büyük bir televizyon stüdyosuna dönüştürülmüş anlayacağınız. Tangoda alanının en iyisi dansçı ve müzisyenlerle 13 yayınlık bir tv programı. Programın iki de sunucusu var: Luis Brandoni ve Sandra Guida. Çekim başlamadan önce Luis, biz canlı izleyicilere bazı bilgiler verdi.

Programın sunucuları Sandra ve Luis. 

Anlayabildiklerim şunlar: Yıllardır Arjantin Devlet Televizyonunda büyük bir tango prodüksiyonu yapılmadığını, tango geleneğinin korunması gerektiğini, bunu başarmak için 300 sanatçıdan oluşan büyük bir ekip kurulduğunu, halkı da bu tarihi yayınlara dahil ettiklerini söyledi. Çok heyecanlı olduklarını, Tango Saati yayınının tangoda harikalar yaratmış bütün jenerasyonlardan sanatçıları bir araya getirdiğini, eski ile yeninin estetik bir sentezini yarattığını da ekledi ve konser başladı.

Başladı başlamasına ama sunucu Sandra başımıza iş açtı. Çekim başladı, Sandra açış konuşmasını yapacak, 'Dur!’ diyor yönetmen ‘Oradan değil buradan yürüyerek gelecektin, tekrar alalım’. O bitiyor, daha yaşlı olan Luis diyeceklerini unutuyor, yine 'Kes!' diyor yönetmen. Hemen Luis'e sufle geliyor. Hepi topu 'Ülkemizde tangonun yaşayan efsanelerini bir araya topladık, Nisan ayı boyunca şöyle bir konserler serisi ve ustalara saygı bölümü yapıyoruz sizler için' gibi bir şey diyecek, diyemiyor. Çok komikti. Tabii arada biz seyircilere 'Şimdi alkış!' komutu geliyor, hoppa alkışlıyoruz.

Arjantin tango müziğinin usta yorumcularından klasik gitarcı Juanjo Domínguez de konserde sahne aldı.

Programın bu konuşma içeren açılışından sonra yönetmen 1-2 kere dışında hiç kesmedi ve harika performanslar izledik. Tam bir görsel ve müzikal şölendi. Piyanist José Colángelo favorim oldu. Yönetmen 'Pepe' diyordu ona, belli ki lakabı. İnanılmaz doğaçlamalar yaptı piyanoda. Başlamadan önce de yönetmenden izin istedi 'Yönetmenim ben de bir şeyler söylemek istiyorum piyanoya geçmeden önce mümkün olabilir mi?' dedi. Yönetmen izin verince tatlı tatlı konuştu, belli ki günlerdir prova alan sunuculardan daha iyi konuştu. ‘Tangoya daha çok sahip çıkmamız lazım, milli değer tango' dedi.

77 yaşındaki Pepe, piyanist olmasının yanı sıra tango bestecisi aynı zamanda. Alyansı orta parmağına takanı da ilk kez görüyorum. Konserde de çok neşeli ve sempatikti. 

Muazzam bir geceydi, yalnızca tango değil milonga izleme şansımız da oldu. Tangonun yaşayan efsanelerinden Juan Carlos Copes kızı Johana Copes ile birlikte muhteşem bir koreografi ile sahne aldı. Hastası oldum ya, çok iyiydi.

Baba Juan Carlos Copes ve kızı Johana Copes'in performansı harikaydı.

Juan Carlos'un Arjantin Tangosu koreografisinde Tony adaylığı da varmış, hatta Liza Minelli Juan Carlos'un tango öğrencisiymiş, vay vay... 86 yaşındaki bu efsane, dimdik dans etti, ömür boyu sporun ya da dansın adamın fiziğindeki etkisi müthiş. Şurada bir milonga performansı var, izlemeye değer.

Orkestrasıyla, dansçılarıyla, solist gitarist ve piyanistiyle ve tabii ki muhteşem tango ve milonga koreografileriyle yayının tamamını çok beğendim ve mutlu oldum. Bu arada bandoneon ne tutkulu bir enstrümandır ya, bandoneona doyduk.

Bir ara konser başında karşılaştığım prodüksiyon kişisi yanıma gelip 'Todo bien, estas bien?' diye sordu ('Her şey yolunda mı, iyi misiniz?'). Biraz da ilk yöneldiğim yere beni oturtmayınca, o sırada öndeki diğer yerlerin kapıldığını ve daha yukarıda bulduğumuz yeri tutmakta olan Ebru'nun yanına çıkmak zorunda kaldığımı gördüğünden... Yine de nazik hareket. ‘Muy bien, gracias.’

Konser sonunda Johana'ya çiçek verildi. Sahne önündeki Yönetmen yine Sandra'ya bakıyor, kesin bir şeyi beğenmedi.
La Sala Sinfonica, CCK, 5 Nisan 2018, Buenos Aires.

Çekimin mükemmel olmasını isteyen yönetmenin yayının kapanışında Sandra'ya yine kızmasına ise çok güldüm. Yönetmen tabii titizlenir, çünkü sonradan öğrendim ki bu yayın dizisi, esasen Arjantin Medya ve Kamusal İçerik Bakanlığı'nın (Arjantin Devlet Televizyonu ve CCK işbirliği ile) prodüksiyonuymuş.

Aynı gün sahne arkasından.

Son Sandra vakası ise şöyle oldu: Kapanışa doğru iki sunucu, dansçıların ortasına doğru yürüdü ve müzik ve dans devam ederken adios diyerek programı kapatacaklar. Sandra geldi, o güzelim dansçıların arasında hiç kıpırdamadan kalas gibi durdu, yönetmen tabii ki kesti ve bağırdı: 'Sandra! Dans etmeyeceksen neden tam ortaya geliyorsun?'

Sandra kös kös koltuğuna döndü ve o bölüm tekrar çekildi. Konserin tekrar çekilen o kapanış bölümü aşağıdaki videoda var; Sandra'nın yengeç dansı yaparak gidişini ve piyanist Pepe'nin biz seyircileri coşturarak yaptığı kapanışı izleyebilirsiniz.

‘Turistik bir tango gecesi olmasın’ derken Arjantin Devlet Televizyonunun bu yayınındaki tek turist biz olduk herhalde. Hey jimmy jib, bizi de çektin mi? Teşekkürler, iyi çalışmalar.