Gerçek

Gerçek ortaya çıkacak mı?

Cuma neşesini severim. Özlem’le de epeydir görüşmüyoruz. Şu oyuna, şu güne alıyorum dedim, 1 dakika içerisinde 'tamam' dedi, 30. dakikada da biletleri almıştım. Öylesi mi böylesi mi diye devam eden, uzun whatsapp yazışmaları beni benden alıyor. Dolayısıyla bu organizasyon bünyeme iyi geldi.

İş çıkışı Zorlu’da buluştuk. İşten tam çıkarken beklenmedik ve ashap bozucu anlar yaşadım. Hemen üstüne Özlemle buluşmak çok iyi oldu, görüşemediğimiz arayı kapatırken bu saçma konuyu düşünmeme fırsat kalmadı. Hele de konu, yavru vatan oldu mu değmeyin keyfimize.

Özlemle Zorlu'da tiyatro akşamı, 8 Şubat 2019, İstanbul

Eately’de yemeğimizi yedikten sonra kahvelerimizi de alıp salona geçtik. Biletleri çok geç almama rağmen yerimiz fena değildi.

Ödüllü Fransız yazar Florian Zeller’in eserinden uyarlanan "Gerçek" (La Vérité) çok güzel bir komedi. Geçtiğimiz Kasım ayında prömiyer yaptı. Talimhane Tiyatrosu ve Zorlu PSM’nin ortak yapımı olan oyunda Levent Üzümcü, Kubilay Tunçer, Neslihan Yeldan ve Özge Özder oynuyor.

Laurence (Neslihan Yeldan) ve Michel (Levent Üzümcü) tek çocuklu parizyen bir çift.
Gerçek, Zorlu PSM, 8 Şubat 2019, İstanbul.

Paris’te yaşayan iş-güç sahibi, modern, biri çocuklu, biri çocuksuz iki evli çifti düşünün. Bunlardan ikisi en iyi arkadaş, ikisi de sevgili olursa ne olur? Yalanla gerçek birbirine güzel karışır. Ana düstur şudur: "Aslında yalan söylemiyoruz, sadece doğruyu anlatmıyoruz.". Temelde dostluk olsa da sonuçta ihanetler söz konusudur ve gerçek er geç ortaya çıkar.

Michel, sevgilisi Alice'in (Özge Özder) muayenehanesinde. Gerçek, Zorlu PSM, 8 Şubat 2019, İstanbul.

Florian Zeller’in metni sizi her aşamada şaşırtmayı başarıyor. Levent Üzümcü çok iyi bir oyuncu, çok eskiden BKM’de tek kişilik bir oyununa gitmiştim, orada da çok beğenmiştim. Sadece keşke bu kadar kilo almasaymış diyebilirim. Kubilay Tunçer’in -evet sihirbazlık da yapan- çabasız oyunculuğu ilgimi çekti; hiç yormuyor, mesajını da güzel veriyor. Özge Özder’i daha iyi beklerdim, heyecanlı gibiydi. Neslihan Yeldan’ı ondan daha iyi buldum. Bu oyunu erkek oyuncular sırtlanmış belli ki.

Michel, en yakın arkadaşı Paul'ün (Kubilay Tunçer) kendisini teniste yenmesine izin veriyor, çünkü Paul'ün karısı Alice ile birlikte olduğundan suçluluk duyuyor. Gerçek, Zorlu PSM, 8 Şubat 2019, İstanbul. 

Dekorları çok beğendim. Ayrıca teknik açıdan modern sahnelerin hali bir başka. Mehmet Ergen de oyunları tüm dünyada merakla beklenen Florian Zeller'in metnini, güzel uyarlamış ve yönetmiş.

Michel, sonunda karısına itiraf ediyor ama acaba karısı masum mu? Gerçek, Zorlu PSM, 8 Şubat 2019, İstanbul.

Fransız ekolünden bir oyun olması nedeniyle şunu belirtmek gerekir ki; Fransız toplumu cinsellik konusunda çok açıktır, metres ilişkisi de epey yaygındır. Özellikle belirli yaşın üzerindeki evli Fransız hanımlar, eşlerinin hayatında kendilerinden daha genç bir hanım olduğundan çoğu zaman haberdardır ama evli kalırlar. Bir kısmı eşlerinin metreslerinin kim olduğunu da bilir, hatta aynı arkadaş grubundan bile olabilirler. Bu hanımların kendileri de benzer ilişkiler içinde olabilirler, dolayısıyla kin gütmeye gerek ve ödeşmede de hiçbir sorun yoktur.

Michel ve Alice, şehir dışında bir oteldeler ama akılları eşlerinde. Gerçek, Zorlu PSM, 8 Şubat 2019, İstanbul.

‘Metres’ (maîtresse) de Fransızca kökenli bir sözcüktür. Bu konuda yapılmış epeyce Fransız yapımı film vardır, başrollerinde Gerard Depardieu sıkça bulunur. Kısaca Fransızlar değişiktir; evlilikte sadakatsizliği, mesleki deformasyon olarak görürler, bu konuda dürüstlüğe gerek yoktur (hatta dürüstlüğü kırıcı bulurlar). Dolayısıyla da boşanmazlar, tam tersi bunu evliliğin sürdürülebilirliğinde araç olarak kullanırlar. İlginç kültür. Bizim kültürümüze ya da anglo-sakson dünyası dahil birçok kültüre bu asla uymaz. Bu kültürü merak edenler, İngiliz Daily Mail’de yayımlanmış, Fransız biriyle evlenen İngiliz bir kadının başından geçenleri anlattığı yazıya göz atabilirler.

Oyun sonunda selam ve alkış. Gerçek, Zorlu PSM, 8 Şubat 2019, İstanbul.

Ezcümle ülkemiz gündeminin de en önemli araçlarından "algı yönetimi"nin "sosyal" örneklerini bolca barındıran Gerçek’i izlemenizi tavsiye ederim. İçi boş bir aldatma komedisi değil. Bu Fransız oyununa gidecek olanlar, oyunu Fransız toplumunun yukarıda bahsettiğim altyapısını bilerek izlerse, oyun yerini çok daha iyi bulacaktır.

Oyunun yazarı Florian Zeller’in de içine doğduğu toplumun 'gerçek'lerini, tüm çıplaklığı ve komik yönleriyle sunduğu kesin. O zaman Fransızca bitirelim: C’est la vie, c’est la vérité!

Özgün Adı: La Vérité (Orijinal Prömiyer: Paris, 2011)
Yazan: Florian Zeller
Çeviren: Kerem Ayan
Uyarlayan ve Yöneten: Mehmet Ergen 
Dekor: David Woodhead
Prömiyer: 28 Kasım 2018, Zorlu PSM, İstanbul

Pinter at the Pinter

İngiltere'nin en tanınmış oyun yazarlarından Harold Pinter gençliğinde, herıld yani. Tamam, kötü espri.

Londra seyahatimin bir sonraki etkinliği, eşi benzeri görülmemiş bir tiyatro serisinin altıncısı idi: Pinter 6.

Harold Pinter (1930-2008), Nobel ödüllü İngiliz oyun yazarı ve yönetmen.

20. yüzyılın en önemli oyun yazarlarından kabul edilen Harold Pinter dinleniyor. 

İngiliz tiyatrosuna birçok yenilik katan, tiyatroyu daha erişilebilir hale getirme amacını güden, genç ve yaratıcı yönetmen Jamie Lloyd da Pinter’ın ölümünün 10. yılında 21 kısa oyununu (1956-2000 yılları arasındaki) bir maraton halinde sahnelemeye karar vermiş. Dahiyane bir fikir.

Pinter at the Pinter serisinin fikir babası, artistik direktörü ve Pinter 6'nın yönetmeni Jamie Lloyd, 1980 doğumlu.

Harold Pinter’ın West End’de kendi adını taşıyan tiyatrosu var. Dolayısıyla bu maratonu "Pinter at the Pinter" diye adlandırmışlar. Harika. Bu festivalde -festival denebilir sanırım- yer alan yönetmen ve oyuncuların büyük çoğunluğu Harold Pinter’ın arkadaşlarıymış. Bu yönüyle de duygusal.

Gündüzü biraz avare dolanmacalar, biraz da alışverişle geçirdim, sonsuz indirimler vardı. Alışverişe bayılmadığımı bilenler bilir ama birkaç spor malzemesi ihtiyacı vardı, onları hallettim.

Trafalgar'ın köşesinde bu minik yapı nedir sizce? İngiltere'nin en küçük polis merkezi. Bu gizli polis kutusu, Scotland Yard tarafından 1926 yılında yerleştirilmiş. Amaç, Londra'nın en popüler protesto alanı olan Trafalgar Meydanında olan biteni anlık takip etmek. Buna o dönemin "insan CCTV"si demek mümkün. İçinde Scotland'a ve BBC'ye direkt bağlanan hatlar var. İlginç ve hoş geldi bana. 15 Ocak 2019, Londra.

Bir gün önce dışarıda yediğimiz için bugün evde yiyelim dedik. Harold Pinter Tiyatrosu da bize birkaç dakikalık yürüme mesafesinde, rahatız. Tarhana çorbası yaptım, kardeşim Can da işten dönerken Pepe’den dilim pizza ve cannoli aldı. Yemeğimiz güzeldi, yarı pis. Sonra oyun için çıktık.

Harold Pinter Tiyatrosu, neredeyse 140 yıllık bir bina.

Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019. Londra.

İlk olarak 1881’de Royal Comedy Theatre adıyla açılmış ve o günden bugüne çok meşhur sanatçıları ağırlamış. 2011’de adı Harold Pinter Theatre’a çevrilmiş.

Oyun başlamak üzere. Go Pinter! Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Üç katlı binanın en tepesine tırmandık. At nalı şeklinde tasarlanmış balkonların üçüncü katında yerimiz. Oldukça dik. Bilet satarken baş dönmesi, vertigo gibi sorunu olanları uyarıyorlar. Yerinize sıkı sıkı tutunarak geçmek en iyisi. Hiç bu kadar dik bir tiyatro salonunda bulunmamıştım, sahneyi adeta kuş bakışı izliyorsunuz.

Ay kafamı tavana vurdum. Şaka şaka! Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Koltuklar dar. Oyun ara dahil yaklaşık 90 dakika. Dikkat ettim de arada pek yerinden kalkan olmadı, kalksa da zor oturacağını biliyor insanlar, ortam çok sıkışık.

Oyun arasında indirilen güvenlik perdesinin tatlılığına bakın. Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Biletleri cumartesi günü gişeden kişi başı 25 pounda aldım. Bu seyahatimde katıldığımız diğer etkinliklere göre göre erişilebilir sayılabilecek bir fiyat. Salonun alt katlarına indikçe fiyat 5-6 kat artıyor, zaten 2-3 yer kalmıştı. O nedenle en üstteki son 2 yeri almak o an mantıklı göründü. Ancak en üst de aşırı üst be kardeşim. Nasıl bir salon mimarisi anlamadım. Mimar, inşaat mühendisi dostlarımız bir göz atsın.

Pinter 6’da, yazarın Party Time ve Celebration adlı iki kısa oyunu eşleştirilmiş. Kadroda meşhur oyuncular var: Tracy-Ann Oberman, Ron Cook, John Simm, Katherine Kingsley, Gary Kemp veee efsanevi Celia Imrie.

Liz (Katherine Kingsley), Fred (Gary Kemp) ve Dame Melissa (Celia Imrie).
Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Party Time, sahnenin önüne seyircilere dönük dizilmiş iskemlelerde oturan dört erkek, dört kadın oyuncunun kadeh kaldırması ile başlıyor. Gavin, nüfuz sahibi bir kişi, bir güç simsarı, pahalı bir parti düzenliyor. Partide arkadaşlarına üyesi olduğu seçkin kulüplerden, gittiği lüks ada tatillerinden ve birlikte olduğu kadınlardan bahsediyor. Partidekiler bu pahalı ve kasıntı ortama ayak uydurmaya çalışa dursun Londra sokaklarında askerler kol geziyor, helikopterler uçuyor. Buradan askeri ya da politik bir kriz sırasında birilerinin partilemekte olduğunu anlıyoruz. Tarih itibarıyla düşünürsek Margaret Thatcher dönemine tekabül ediyor.

Dusty (Eleanor Matsuura), Charlotte (Tracy-Ann Oberman), Douglas (Ron Cook) ve Terry (John Simm).Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Oyunun ana teması sosyal sınıflar. Hiyerarşik bakarsak, oyundaki karakterlerden Dame Melissa, sosyal hiyerarşinin en tepesinde yer alıyor. Ne de olsa "Dame" unvanını almış. Üst sınıf bir arisrokrat. Öyle ki bir ara Gavin’in sorusuna şöyle cevap veriyor: "... the way it flew over my valley. It made me cry." Yani Dame Melissa’nın öyle büyük arazileri var ki "benim vadim" ifadesini kullanıyor. Yine başka bir cümlesi: "My driver had to stop at a ... what do you call it? ... Roadblock." Dışarıda askeri darbe ya da sokak ayaklanması var, yolda barikatlar kurulmuş. "Onlara ne deniyordu? Haa barikat..." diyor.

Charlotte (Tracy-Ann Oberman), Fred (Gary Kemp), Terry (John Simm) ve Gavin (Phil Davis).
Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Oyun boyunca 'kibir nedir' sorusuna tam anlamıyla cevap buluyorsunuz. Harold Pinter’ın bilhassa yaptığını düşündüğüm başka bir şey de sürekli tekrarlanan replikler. Karakterin entelektüel eksikliğini ve kendine güvensizliğini yansıtmak için yapılan bir taktik. Örneğin Liz diyor ki "I think this is such a gorgeous party. Don’t you? I mean I think it’s such a gorgeous party. Don’t you?" = "Aptalım, kendi fikrimi sürekli onaylatma ihtiyacı duyuyorum." Günümüze bakarsak ilk akla gelen "Aynen" ifadesinin gereksiz ve gereksizliği yetmiyormuş gibi "Aynen aynen" şeklinde tekrarlı kullanımı.

Terry'nin (John Simm) karısı Dusty (Eleanor Matsuura), kardeşi Jimmy'nin akıbetini merak ediyor ve ağlıyor. Ancak kocası Terry devamlı Dusty'yi aşağılıyor.

Oyunda sokağı temsil eden Jimmy karakteri de çarpıcı. Jimmy harap olmuş, adını dahi unutmuş bir kişi. "I had a name. It was Jimmy. People called me Jimmy. That was my name." diyor. Jimmy baskıcı toplumda ezilmiş, köleleştirilmiş.

Oyunun bitiminde Jimmy (Abraham Popoola) kapıdan girer, gerilimli anlar başlar. Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Pinter, 1991 tarihli bu kısa oyununda, toplumun ne kadar yozlaştığını, duyarsızlaştığını, insanların gerçek hislerinin yok edilip toplumun kontrol ettiği nesneler haline geldiğini güzel ortaya koymuş. Özeti: Modern toplum, bizi kendimizden uzaklaştırıp çeşitli stereotiplere tapar hale getirdi.

Gelelim aradan sonra yine aynı oyuncuların rol aldığı ikinci kısa oyuna: Celebration. Öncelikle bu bölümdeki kostüm, dekor, saç ve makyajlara hayran kaldığımı belirteyim. Set ve kostüm tasarımları Soutra Gilmour’a ait.

Pinter 6'nın Celebration kısmı çok eğlenceliydi. Hele de sol baştaki Suki'nin (Katherine Kingsley) farklı aksanı ve tonlamaları inanılmaz komikti. Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Londra’nın şık bir restoranındaki kutlama masasındayız. İki çift, evlilik yıldönümlerini kutluyor (İki erkek kardeş, iki kız kardeşle evli.). Yemek devam ederken üçüncü bir çift (bir bankacı ve eskiden sekreteri olan karısı) aralarına katılıyor, şaraplar devrildikçe diller çözülüyor ve anlıyoruz ki bu insanlar arasındaki ilişkiler göründüğü gibi değil.

Lambert (Ron Cook) ve Prue (Celia Imrie), evlilik yıl dönümlerini kutluyorlar.
Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Bir de Abraham Popoola’nın canlandırdığı çok komik bir garson var ki yemek sırasında devamlı araya girip büyükbabasının hikayelerinden bahsediyor. Meğer büyükbabası hem edebiyatçı hem politikacı, hem her şeyci efsanevi bir insanmış. Bir dönem herkesin Selanikli olması gibi bir şey.

Garson rolündeki Abraham Popoola, harikalar yarattı.

Katherine Kingsley, eski sekreter rolünü muazzam canlandırdı, çok komikti. Tracy-Ann Oberman ve Celia Imrie krepeli koca kafalarıyla yırtıcı iki kız kardeş rolünde harikaydılar.

Kulisten bir ekip fotosu. Celebration oyununun kostüm, saç ve makyajları burada daha net görünüyor. Muhteşem! Tracy-Ann Oberman'ın Chanel kolyesi, canım Celia Imrie'nin leopar elbisesi, Ron Cook ve Phil Davis'in gömlekleri oyunun temasına cuk oturmuş.

Pinter’ın son sahnelenen oyunu olan 2000 tarihli Celebration gerçekten çok komik. "Yeni" zenginlerin banalliğini ve gösterişe düşkünlüğünü harika veriyor. Ülkemizde de çevremize baktığımızda bunu fazlasıyla görebiliyoruz. Özgünlük kelimesinin karşılığı tamamen bittiği gibi her şey maddiyatla ölçülür halde.

Julie karakterini canlandıran Tracy-Ann Oberman da evlilik yıl dönümünü kutlayan çiftlerden.
Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Çok eğlendik. Büyük alkışladık.

Alkışta bir fotograf alayım dedim ama patladı. Ne kadar yüksekte olduğumuz buradan da anlaşılıyor. Fotoda görülen localardan birinde Ricky Gervais de Pinter 5'i izlemişti karısı ve birasıyla birlikte.
Pinter 6, Harold Pinter Tiyatrosu, 15 Ocak 2019, Londra.

Bu oyun 26 Ocak itibarıyla bitti. Ancak Pinter serisi sezon boyu devam ediyor. Örneğin Pinter 7’de Martin Freeman (Sherlock’taki Dr Watson) oynuyordu.

Pinter 6 bitti, gidiyoruz, keşke bitmeseydi.

5 Mart itibarıyla sahnelenmeye başlanan Betrayal ise ayrı bir efsane, kaç aylık biletleri şimdiden tükenmiş durumda. Kimler yok ki?

Tom Hiddleston, Charlie Cox (Daredevil), Zawe Ashton. Biletler 80-200 pound arası. Betrayal, Harold Pinter’ın en popüler oyunlarından biri. İzleyebiliriz umarım.

Pinter 6 oyun çıkışı, 15 Ocak 2019, Londra.